Wystawiana w warszawskim Teatrze Współczesnym sztuka „Saszka” penetruje niebezpiecznie gÅ‚Ä™boko obszary wokół naszej Å›wiadomoÅ›ci.
Tytułowy bohater, w którego wciela się Borys Szyc opłaca seanse z doktorem Albertem (Sławomir Orzechowski), który jako medium pozwala mu wnikać w jaźń zmarłego ojca, Dmitricza (Janusz Michałowski). Saszkę dręczy pytanie, co ojciec o nim naprawdę sądził, jakie żywił wobec niego uczucia. Dmitricz za życia nie był rozmowny, przynajmniej z własnym synem, a jako rodzic był raczej surowy. Dzięki pomocy Alberta wchodzi w umysł ojca, widząc jego oczami krótkie urywki życia, rozmowy z innymi osobami. Saszka nie ma pewności czy to widzi w trakcie seansu wydarzyło się kiedyś faktycznie czy jest to raczej ekstrapolacja jego własnej jaźni.
Efektem ubocznym wyczerpujących seansów jest nawiedzanie Saszki w domu przez ojca. Bohater ma wrażenie że rozmawia ze zmarłym jakby ten rzeczywiście istniał i wrócił z zaświatów, by odwiedzać go w trakcie snu. Tutaj też nie jest pewnikiem czy rozmawia z duchem ojca, czy jest to rodzaj wewnętrznego dialogu z własnymi wyobrażeniami, wspomnieniami i wyrzutami sumienia. A potem wszystko się jeszcze bardziej gmatwa. W tle tych zmagań widzimy typowe rodzinne kłótnie między rodzeństwem o spadek, czy ojcowiznę sprzedać i podzielić się pieniędzmi, czy tez zostawić i pielęgnować dla przyszłych pokoleń.
Sztuka napisana przez białoruskiego dramaturga Dmitrija Bogosławskiego jest niczym jazda w lunaparku. Kiedy już wydaje nam się, że rozumiemy co się dzieje, następuje zwrot i zgłębienie w kolejną odsłonę świadomości, potem kolejną, potem jeszcze jedną. Na dobrą sprawę dopiero po zapadnięciu kurtyny, kiedy można rzecz przeanalizować w całości, dochodzimy do tego, co się wydarzyło, kto był kim, kiedy był sen, kiedy wizja, a kiedy zwykłe szare życie.
JednÄ… z tez, które zdaje siÄ™ stawiać autor, jest to, że gdyby wnikanie w czyjÄ…Å› Å›wiadomość byÅ‚o możliwe, a kto wie, może kiedyÅ› bÄ™dzie, to doszÅ‚oby do kompletnego zatracenia wnikajÄ…cego w Å›wiecie „wnikanego”. JeÅ›li moje ja jest sumÄ… wspomnieÅ„ i doÅ›wiadczeÅ„, w tym pamiÄ™ci jak wyglÄ…da moja twarz, rodzina, znajomi, to gdyby to wszystko nagle podmienić dajmy na to w czasie snu, nigdy byÅ›my siÄ™ o tym nie dowiedzieli. RozpatrujÄ…c rzecz na zasadzie analogii do komputerów, można siÄ™ tylko domyÅ›lać czy taka operacja byÅ‚aby niczym przeÅ‚ożenie procesora z jednego komputera do drugiego – zakÅ‚adajÄ…c, że Å›wiadomość jest głównie tym co procesuje dane lub niczym przeÅ‚ożenie twardego dysku – przyjmujÄ…c, że procesor to tylko narzÄ™dzie, a same dane decydujÄ… o Å›wiadomoÅ›ci. A może jest jeszcze inaczej, jak przepiÄ™cie caÅ‚ego komputera z jednej sieci do drugiej, zakÅ‚adajÄ…c że Å›wiadomość ma też wymiar poza ciaÅ‚em.
Źródło grafiki: wspolczesny.pl
Przedstawienie Wojciecha Urbańskiego ma aurę dręczącego snu, z którego nie sposób się wybudzić. Ważne jest w nim nagłe przechodzenie akcji przedstawienia w inny punkt tej historii. Na scenie Współczesnego odbywa się to środkami pokazującymi, jak dalece teatr zasymilował środki wyrazowe innej sztuki.